Een jaar

Geschreven 15 en 16 februari 2016

Gisteren was het een jaar dat mijn broer is overleden. Mijn mooie grote broer, met wie ik zo weinig tijd heb mogen doorbrengen. Dubbel verdrietig. Misschien wel driedubbel. Misschien wel meer.

Al het gemis. Wat ik niet had. Wat hij niet had. Wat wij niet hadden. 

Het was voor mij een zware 'dag van de liefde'. Een brok in mijn keel, somber weer en ergens op de achtergrond, onbestemd, het beeld van Shuki, mijn broer.

Vorig jaar, zo'n twee maanden na zijn dood begon ik aan een lang stuk, met zijn levensverhaal, ons levensverhaal in wezen. Dat stuk werd alsmaar langer en ik kreeg hem maar niet af. Ik wilde a l l e s kunnen vatten in een geschreven stuk. Dat is niet simpel. Misschien komt het een keer af, misschien krijgt het een andere vorm.

Gevoelsmatig, draag ik hem. Ik draag ook mijn ouders. Dat ben ik vroeg in mijn leven gaan doen. Ze leken het niet zelf te kunnen. Als ik niet oppas, wil ik het nog steeds doen, al leven ze geen van allen meer. Ik heb me vorig jaar zo ontzettend uitgesloofd om alles voor elkaar te krijgen, de steen, de tekst, de bijeenkomst, het programma, de contacten. Ik moest weer dragen.

Maar nu wil ik niks dragen. Ik leg de last even neer, op dit stuk papier. Hier, even uitrusten. Even ademhalen. Buiten regent het, hagelt het, schijnt de zon, het is grijs en blauw en wit, de bomen zijn kaal maar vertonen al knoppen. Het is koud. Ik droom van zonlicht en warmte, van ruimte en een blauwe open lucht.

In de dertig jaar voor zijn dood (de samenstelling 'zijn dood' klinkt nog steeds even ongeloofwaardig in mijn oren, als de aantekening op de kalender: 14 februari Shuki overleden, 2015) heb ik mijn broer misschien twee keer gezien en een paar keer telefonisch gesproken. Het hield op. Hij vertrok naar een andere wereld. Na zijn dood mocht ik er eindelijk bij. De grote ontknoping, de schok. 

In zijn wereld trof ik weerzinwekkende verwaarlozing naast wat op een naarstig zoeken naar reinheid leek te zijn. Het contrast tussen het vervuilde appartement en de duidelijke signalen van een zoektocht naar verlossing kan bijna niet groter. Door zichzelf te ontdoen van de fysieke wereld dacht hij misschien 'er' te komen, of waande hij zich dit? Een dun deken op de koude keukenvloer, tussen etenswaren en afval – al het fysieke was in de keuken bij elkaar geconcentreerd, een andere kamer vol stapels en stapels van religieuze boeken, rijen van papieren op de grond en hier en daar, in plastic zakken, wat oude foto's, een teken dat hij wel ergens een verleden had, ooit een familie had. Voor de rest, geen tafel, geen stoel, geen bank, geen bed, geen kast. In de compleet lege woonkamer stond hij volgens de buren uren voor het grote raam na te denken en te staren naar de bergen in de verte.

Mijn broer is niet meer. Hij ligt in een muur in Jeruzalem, in een graf op de derde verdieping. 

Mijn orthodoxe neef is er twee weken geleden op de Joodse jaardatum heen gegaan, om te bidden. Dat liet een andere neef het mij weten. Heb ik er iets mee? 

Op de herdenkingsbijeenkomst vorig jaar (die diende als vervanging voor de begrafenis waar niemand bij was, gezien het feit dat het bericht van zijn dood ons pas daarna bereikt heeft, en dat ook op een wonderlijke wijze)  waren er veertig mensen, veel oude vrienden van hem, een paar neven en nichten, stieffamilie en wat vriendinnen van mij. Daarna werd het weer stil om hem heen. Eenzaamheid tot en met. Mijn mooie broer. Wat je had kunnen zijn, wat wij hadden kunnen zijn, zoveel liefde, en zoveel angst, zoveel schoonheid en zoveel gescheidenheid.

Dit is een treurschrift voor wat had kunnen zijn. Ik weet het, ik kan beter kijken naar wat er wel was, en naar wat er wel is, want het was echt niet allemaal zwart. Maar nu ben ik even leeg, en verdrietig, en dat mag ook. De schaamte voor de angst, de schuld over de depressie, het regime van het geluk. Nee, vandaag ben ik verdrietig. En het mag.

Vandaag , een dag later, hoorde ik een toepasselijke kreet: Don't worry, Be grumpy :) Het mag dus echt.

En nu, de fotogalerie. Mijn broer bestaat nog niet op het internet. Vanaf vandaag wel. Hier een greep uit mooie, grappige, verlegen, ondeugende, brave en geposeerde momenten van hem en van ons samen. Voor de record. En ik maak ze lekker groot ook, lekker erin duiken, zien, voelen, hoe het ook al weer was....
                                                                                                                                   

En nog een keer...